મોરબી : આજે વિશ્વ યોગ દિવસની ઠેર ઠેર ઉજવણી થઈ રહી છે ત્યારે મોરબીના યંગ ઈન્ડિયા ગ્રુપના સ્થાપક દેવેનભાઈ રબારીએ સૌને યોગ દિવસની શુભકામના પાઠવી છે અને યોગની મહત્તા વિશે ઉપયોગી વાત કરી છે. દેવેનભાઈ રબારીએ જણાવ્યું કે, યોગ એ ભારતની એ અમૂલ્ય ભેટ છે, જેને સમગ્ર માનવજાતે સ્વસ્થ જીવન, શાંત ચિત્ત અને સમન્વિત સમાજ માટે માર્ગદર્શક તરીકે સ્વીકાર્યું છે. આજનું વિશ્વ યોગને માત્ર કસરત તરીકે નહીં, પરંતુ એક સંપૂર્ણ જીવનશૈલી તરીકે અપનાવી રહ્યું છે. યોગ આજે જેમ જનચેતનામાં દેખાય છે — તેમાં મુખ્યત્વે આસન, પ્રાણાયામ અને ધ્યાનનો સમાવેશ થાય છે — તે શારીરિક તથા માનસિક આરોગ્ય સુધારવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. પરંતુ યોગશાસ્ત્રની વ્યાપકતા માત્ર એટલી સીમિત નથી; યોગ એ એવી સર્વાંગી પદ્ધતિ છે જે મનુષ્યના શરીર, મન, બુદ્ધિ અને આત્મા — ચારે સ્તરો પર વિકાસ કરે છે.
આધુનિક વૈજ્ઞાનિક સંશોધનો દ્વારા સાબિત થયું છે કે નિયમિત યોગાભ્યાસથી હ્રદયરોગ, ડાયાબિટીસ, ઉદાસીનતા, નિદ્રાહીનતા અને હાઈ બ્લડપ્રેશર જેવી અસંખ્ય બીમારીઓમાં ઘટાડો શક્ય છે. પ્રાણાયામ દ્વારા ફેફસાની કાર્યક્ષમતા અને ઓક્સિજન શોષણની ક્ષમતા વધે છે, જેના કારણે જીવનશક્તિનો સ્રોત પ્રવાહિત થાય છે. યોગ દ્વારા મગજની નવી નસોની રચના (Neuroplasticity) પણ શક્ય બનતી હોવાનું વૈજ્ઞાનિકોને જણાયું છે.
યોગ માત્ર વ્યક્તિગત આરોગ્ય સુધી સીમિત નથી; તે સમાજને પણ શક્તિશાળી બનાવે છે. શાંતિ, સંયમ, સહિષ્ણુતા, સહઅસ્તિત્વ અને કરુણા જેવા ગુણોનું પ્રગટીકરણ યોગ દ્વારા શક્ય બને છે. આ ગુણો વૈશ્વિક શાંતિ અને સહજીવન માટે આધારશિલા પૂરાં પાડે છે. જો શાળાઓ, કચેરીઓ અને જાહેર સંસ્થાઓમાં યોગને જીવનશૈલીના ભાગરૂપે સ્વીકારવામાં આવે, તો તણાવ, હિંસા અને માનસિક રોગોની સંખ્યામાં નોંધપાત્ર ઘટાડો આવી શકે છે.
મહર્ષિ પતંજલિએ પ્રણિત અષ્ટાંગ યોગ — યમ, નિયમ, આસન, પ્રાણાયામ, પ્રતિહાર, ધારણા, ધ્યાન અને સમાધિ — દ્વારા માત્ર મોક્ષપ્રાપ્તિ નહીં, પણ આત્માની શુદ્ધિ, બુદ્ધિની સ્થિરતા અને ચિત્તની શાંતિ પ્રાપ્ત થાય છે. યોગ મનુષ્યને અવિદ્યાનું અંધકાર, રાગ-દ્વેષ અને અહંકાર જેવા ક્લેશોથી મુક્ત કરીને પરમ આનંદની સ્થિતિ તરફ દોરી જાય છે.
ઋગ્વેદ તથા ઉપનિષદોથી માંડીને મહર્ષિ પતંજલિ, ભગવદ્ગીતા અને હઠયોગ સુધી — યોગ એ ભારતીય જ્ઞાન પરંપરાની અમર ધારા છે, જે સૃષ્ટિના આરંભથી જ વહેતી આવી છે. ભારતીય દ્રષ્ટિકોણ અનુસાર, યોગ દ્વારા સૃષ્ટિકર્તાએ જ બ્રહ્માંડનું સંતુલિત સંચાલન કર્યુ — એ આધ્યાત્મિક વિચારધારાનું મૂળ છે.
આજના સમયમાં, જ્યારે સમગ્ર વિશ્વ ભોગવાદ, વપરાશવાદ અને આત્મકેન્દ્રિત જીવનની અનિશ્ચિતતાઓથી ઝઝૂમી રહ્યું છે, ત્યારે ભારતનું યોગ, આયુર્વેદ અને ધ્યાન આધારિત જીવનદર્શન સમગ્ર માનવજાત માટે આશાની કિરણ બની ઊભરી રહ્યું છે. “સર્વે ભવન્તુ સુખિનઃ” જેવી વેદોક્ત ભાવના માત્ર નારા રૂપે નહીં, પણ યોગમય જીવનનું જીવંત લક્ષ્ય છે.
યોગની સાચી સાધના વ્યક્તિને ‘સ્વસ્થ’ થવાથી લઇને ‘સિદ્ધ’ થવા સુધી અને અંતે ‘સાક્ષાત્કાર’ સુધી લઈ જાય છે. તે શરીરની સાધનાથી શરૂ થાય છે અને આત્માનુભાવમાં પૂર્ણતાને પામે છે. જો આપણે સમૃદ્ધ, કરુણાસભર અને સંસ્કૃત વિશ્વની કલ્પના કરીએ છીએ, તો તેનું એકમાત્ર સચોટ ઉકેલ છે — યોગનો સર્વત્ર અને સમન્વિત સ્વીકાર.
યોગ માણસને કેવળ દીર્ઘાયુ અને આરોગ્ય આપતો નથી, પણ તેને આત્મકલ્યાણ અને મોક્ષના દ્વાર સુધી લઈ જતો આધ્યાત્મિક માર્ગ પણ છે. આ ભારતની એવી અનમોલ ભેટ છે, જે માનવજાતને શાશ્વત શાંતિ તરફ દોરી જાય છે.
